Energie

Windenergie

Windenergie is de komende 20 jaar een van de belangrijkste duurzame bron van elektriciteit voor Nederland. Windenergie is schoon, onuitputtelijk én we kunnen het zelf produceren. Zo zijn we minder afhankelijk van gas, kernenergie en kolen uit andere landen. Natuur en Milieu is voorstander van windenergie net als ruim 70% van de Nederlanders. Wind op land stuit op ruimtelijke inpassingsproblemen en gebrek aan lokaal draagvlak, waardoor uitbreiding beperkt blijft. De grootste potentie zien we voor wind op zee. Door middel van interconnecties met buurlanden, oa via een Noordzee grid, kunnen pieken en dalen in windenergieproductie worden opgevangen en kosten scherp dalen.
Wat is er nodig de komende jaren:

• Consistent beleid, het klimaatakkoord moet de basis zijn voor grootschalige uitrol van windenergie.
• Verdere kostendaling van windenergie, en hogere prijs CO2, zodat windenergie op termijn geen subsidie nodig heeft. Voorlopig moet de SDE regeling beschikbaar blijven voor windprojecten totdat subsidieloze projecten de norm zijn.
• Behouden en bouwen draagvlak voor windenergie
• Bij het ontwikkelen van wind op zee projecten, wordt waar mogelijk natuur inclusief gebouwd.
• Inrichten van een energiesysteem dat geschikt is voor circa 50- 75% elektriciteit uit windenergie. Dat kan door interconnecties met buurlanden, flexibele beprijzing, opslag, en nieuwe technieken die we nog niet kennen.

Industrie

In de transitie naar een klimaatneutrale samenleving is een enorme klimaatwinst te behalen bij de industrie. Om de benodigde CO2-reductie te behalen, moet de industrie gestimuleerd worden om energiebesparende maatregelen te treffen en gebruik te maken van duurzame energiebronnen, processen en technieken.

Omslag naar duurzame processen en producten
Om de klimaatdoelen te halen, moeten we de CO2-utistoot van de industrie naar nul brengen en het gebruik van fossiele brand- en grondstoffen afbouwen. Wij vinden het belangrijk dat de industrie procesefficiëntiemaatregelen neemt en circulariteit doorvoert en gebruik gaat maken van duurzame bronnen, zoals wind-, aard-, en zonne-energie door processen te elektrificeren of, waar directe elektrificatie met duurzame stroom geen optie is, door gebruik te maken van groene waterstof als grond- en brandstof.

Waar er op de korte termijn geen gebruik kan worden gemaakt van duurzame bronnen, kan CO2-opslag worden toegepast. CO2-opslag is geen structureel duurzame maatregel, omdat dit niet het proces zelf duurzamer maakt. Daarom vinden wij het belangrijk dat we CCS slechts beperkt, en als onderdeel van een bredere set van verduurzamingsmaatregelen toepassen, zodat het echte verduurzaming niet verdringt.

CO2-heffing: de vervuiler betaalt
De kosten van klimaatverandering zitten momenteel niet verwerkt in prijzen, waardoor uitstoot van CO2 goedkoop is en duurzame alternatieven onnodig duur zijn. Met een CO2-heffing wordt de CO2-uitstoot beprijsd, zodat er een prikkel komt voor bedrijven om te verduurzamen. In 2021 is een CO2-heffing voor de industrie ingevoerd, waardoor vervuiling een prijs krijgt en bedrijven worden gestimuleerd om te investeren in duurzame maatregelen. Tegelijkertijd vinden wij dat industriële bedrijven gebruik moeten kunnen maken van subsidies om CO2-besparende maatregelen uit te voeren. De opbrengsten van de CO2-heffing kunnen als verduurzamingsubsidies gebruikt worden.

De CO2-heffing zien wij als essentieel onderdeel van een maatschappij waarin we een prijskaartje hangen aan milieuschade. Zo maken we duurzaam ondernemen concurrend. Wil je weten welke kansen wij nog meer zien om milieuschade een prijs te geven? Bekijk dan ons rapport  Duurzaam ondernemen concurrerend maken.

Zonne-energie

Zonne-energie is duurzaam en zonnepanelen zijn populair. Daarom moeten we volgens Natuur & Milieu de zon optimaal benutten voor het opwekken van energie. Toch levert zonne-energie op dit moment slechts 0,42% van de totale energieproductie en slechts 0,37 % van alle stroom. Er zijn er in Nederland ongeveer een kwart miljoen huishoudens die zelf stroom opwekken. De meeste daken bevatten nog geen zonnepanelen. Gelukkig groeit het aantal zonnepanelen in Nederland heel hard en neemt ook het vermogen per zonnepaneel steeds verder toe en dalen de kosten van stroom opgewekt uit zonne-energie.

Wij zouden graag zien dat alle Nederlandse daken, zowel woningen als bedrijven, benut worden voor zonnepanelen. Voor zonneparken op de grond zien wij minder potentie. N&M wil voorkomen dat zonne-energie ander en hoogwaardiger gebruik van grondlocaties verdringt. Windenergie levert per hectare meer op. In een klein en dichtbevolkt land als Nederland moet ook ruimte zijn voor landbouw, recreatie en natuur. Op delen van bedrijventerreinen en geluidschermen is het opwekken van zonne-energie interessant.

In principe kan  zonne-energie ingezet worden als opwekker van warmte door middel van zonnecollectoren op daken. Natuur & Milieu heeft voorkeur voor zonnepanelen op daken t.o.v. zonnecollectoren omdat de kosten lager zijn en de aanpassingen aan de woning of het pand geringer.

De (technische) potentie van zonne-energie is enorm, ook in Nederland. Toch zal Nederland niet voor 100% op eigen zonnestroom kunnen ‘draaien’, als alle daken vol liggen kunnen we ongeveer 30 – 40% van alle elektriciteit halen uit zonne-energie. Ontzettend veel, maar andere duurzame bronnen zoals windenergie zijn nodig om aan de totale Nederlandse elektriciteitsvraag te voldoen.

Energiebesparing thuis

Te veel Nederlandse huizen zijn niet goed geïsoleerd. Daardoor gebruiken de bewoners te veel gas voor de verwarming en dat leidt tot de uitstoot van CO2. Voor het klimaat, maar ook voor het comfort en de energierekening van de bewoners, moeten we ‘meer gas gaan geven op isolatie’. Het tempo moet omhoog. Natuur & Milieu hoopt op een isolatiegolf.

Die isolatiegolf kan gaan rollen als de Rijksoverheid een beter beleid voert. Een nationale aanpak is nodig voor de slechtst geïsoleerde huizen. De eigenaren van deze woningen moeten beter gestimuleerd en gesteund worden, door de bank, de isolerende bedrijven en vooral door de Rijksoverheid. Vooral de financiële ondersteuning moet beter.

Gelukkig zijn er jaarlijks vele huishoudens die een isolerende maatregel nemen, zoals het vervangen van enkel glas, het isoleren van de vloer, het dak of de muren. Of ze dichten de kieren. We zijn blij met iedere stap die goed is voor het klimaat.

Samen met de Rijksoverheid kunnen we een isolatiegolf door Nederland laten rollen. En als alle huizen goed zijn geïsoleerd kunnen ze makkelijker verwarmd worden door duurzame warmte. Dan wonen we duurzaam en besparen we energie.

Aardgas en warmte

We gaan in Nederland van het aardgas af. Dat betekent dat we woningen en gebouwen anders moeten gaan verwarmen. In het Klimaatakkoord is gekeken hoe we de overgang van aardgas naar alternatieve bronnen mogelijke kunnen maken. We moeten onder andere onze woningen gaan isoleren om energie te besparen. Goed isoleren betekent bijvoorbeeld spouwmuurisolatie, dakisolatie, vloerisolatie en het laten plaatsen van isolatieglas. Daarnaast moeten gemeenten aan de slag met plannen om gebouwen aan te sluiten op duurzame warmtebronnen. Het gaat dan bijvoorbeeld over warmtenetten met een duurzame bron zoals aardwarmte, zonnecollectoren, aquathermie, collectieve warmtepompen op groene stroom en restwarmte. In de gasloze gebouwde omgeving koken we bovendien elektrisch op inductiekookplaten. Met het besluit van Kabinet Rutte III om te stoppen met het gebruik van (Gronings) aardgas, is een belangrijke stap gezet richting een veiliger Groningen en een duurzamere energievoorziening. Nu is het tijd voor doorpakken en een gasloze gebouwde omgeving te realiseren.

Kolen

Door kolen opgewekte energie wordt gemaakt met een zeer hoge CO₂-emissie, wat bijdraagt aan de opwarming van de aarde. Naast CO₂ hebben kolen andere giftige emissies als kwik en NOx die schadelijk zijn voor natuur. Ondanks de vele nadelen blijven kolen economisch enorm aantrekkelijk voor energiemaatschappijen. Dit omdat ze nog in overvloed beschikbaar zijn tegen een goede prijs. Kolencentrales produceren 40% van onze elektriciteit in Nederland.

Kolen hebben geen toekomst meer, dat is duidelijk. Minister Wiebes van Economische Zaken en Klimaat heeft besloten dat de oudste twee kolencentrales voor 2025 dicht moeten zijn. De nieuwste drie kolencentrales hebben een uiterste sluitingsdatum van 2030. Alle energie zal worden opgewekt uit bronnen als wind en zon, met een eventuele aanvulling van gasgestookte centrales. Ondanks deze goede bedoelingen zijn de sluitingsdata te laat.

Om de klimaatdoelstellingen van Parijs te halen, zal Nederland flink minder CO2 moeten uitstoten. Dat kan relatief goedkoop gerealiseerd worden door de kolencentrales eerder te sluiten. Het liefst al in 2020 voor minimaal de twee oudste centrales. Hierbij moet voorkomen worden dat kolencentrales worden omgebouwd naar centrales die voor 100% op biomassa draaien. De schaarste hoeveelheid duurzame biomassa kan beter voor hoogwaardigere toepassingen worden gebruikt zoals voor materiaaltoepassingen en bepaalde toepassingen van biobrandstof.

Fiscaliteit

Ons verouderde belastingstelsel is gericht op economische groei zonder rekening te houden met de effecten van diensten of producten op de omgeving. Hierdoor worden externe effecten niet betaald door de gebruiker of vervuiler, maar door belastingbetalers. Ook worden arbeidsintensieve maar milieuvriendelijke activiteiten, zoals reparatie, renovatie en afvalscheiding, te snel economisch onrendabel door hoge belastingen op arbeid. Dit maakt het gebruik van nieuwe grondstoffen vaak goedkoper dan hergebruik.

Wij pleiten in een manifest met De Groene Zaak, Greenpeace en de Duurzame Energie Koepel voor een vernieuwing van het belastingstelsel waarin de lasten op arbeid worden verminderd en de lasten op primaire grondstoffen en fossiele brandstoffen wordt verhoogd. Behalve voor milieuvoordelen zorgt dit ook voor meer werkgelegenheid. Als oplossing voor de resulterende inkomstenreductie voor de overheid, kan een hoger btw-tarief worden ingesteld voor primaire grondstoffen en fossiele brandstoffen. Voor duurzame producten, zoals isolatie en zonnepanelen, kan een lager btw-tarief worden ingesteld. Deze aanpassingen stimuleren bedrijven en consumenten om te kiezen voor duurzame oplossingen.

Afvalverbranding

In huishoudens wordt ongeveer de helft van het afval gescheiden en blijft dus de andere helft over als restafval. In Nederland wordt dit restafval bijna allemaal verbrand in afvalverbrandingsinstallaties (AVI’s). Hieruit wordt warmte of elektriciteit geproduceerd die deels duurzaam genoemd wordt.

Verbranden van afval is voor ons een laatste stap. We zijn dan ook blij met de toenemende trend van ‘urban mining’, waarin afval vooral grondstoffen levert. Ook wordt de potentie van restwarmte van AVI’s steeds meer ingezien, waardoor het Nederlandse gebruik van gas omlaag kan. Wij staan hier positief tegenover.

Waterkracht

In Nederland is het potentieel voor waterkrachtcentrales beperkt vanwege gebrek aan hoogteverval. Kleine stuwen en dammen leveren op dit moment 37 MW en zijn voorzien van visgeleidingssystemen en een vistrap om het waterleven te beschermen. Daarnaast wordt geëxperimenteerd met andere technieken, zoals energieopwekking met membranen waar zoet en zout water samenkomen, en het gebruik van waterstromen door getijden. Deze technieken zijn echter nog duur en zullen hier op korte termijn geen grote rol spelen.

Wij zien in Nederland weinig potentieel voor waterkracht, maar staan positief tegenover import van waterkrachtstroom uit landen als Noorwegen. Wel zijn we kritisch over de aanleg van nieuwe grootschalige waterkrachtcentrales, omdat de bouw van een stuwmeer en dam het waterleven en verloop van een rivier beïnvloedt. Bovendien zorgt het onderlopen van land voor uitstoot van het sterke broeikasgas methaan. Wel zien we graag dat lokale, kleinschalige en bovendien visvriendelijke waterkrachtcentrales worden ontwikkeld.

Kernenergie

Slechts 3 procent van onze elektriciteit wordt door kernenergie opgewekt. Dit gebeurt in één centrale, die gebouwd is in 1973. Met het oog op de Kyoto-doelstelling om minder CO₂ uit te stoten, werd in 2006 besloten dat deze kerncentrale tot 2033 open zal blijven.

Hoewel er geen directe CO2-uitstoot plaatsvindt bij de opwek van kernenergie, zijn wij tegen nieuwe kerncentrales. Kernenergie leidt tot radioactief afval dat minstens tienduizend jaar veilig moet worden opgeslagen: een grote belasting voor toekomstige generaties. Daarnaast kunnen de gevolgen als er iets fout gaat enorm zijn, zoals de rampen in Tsjernobyl en Fukushima hebben bewezen. Ook zijn de kosten hoog (windenergie is al goedkoper en heeft een aanzienlijk lagere milieu-impact) en zijn kerncentrales niet flexibel. Hierdoor zijn ze geen goede back-up voor fluctuerende energiebronnen als wind- en zonne-energie. Deze bezwaren gelden in mindere mate ook voor thoriumreactoren.

Dat het nieuwe kabinet in het regeerakkoord van 2021 miljarden heeft uitgetrokken voor kernenergie is wat ons betreft een bittere tegenvaller. Deze miljarden zouden op zijn minst ook beschikbaar moeten zijn voor écht duurzame technieken.

Waterstof

Waterstof is geen natuurlijke energiebron zoals de zon of de wind. Het is een energiedrager, die eerst gemaakt moet worden. Bestaande technieken om waterstof te produceren, zijn niet allemaal even duurzaam. De productie van grijze en blauwe waterstof met behulp van aardgas veroorzaakt een aanzienlijke CO2 uitstoot. Deze wordt bij ‘blauwe’ waterstof opgeslagen onder de grond – een tijdelijke oplossing die nog gebruik gemaakt van fossiele brandstoffen. Groene waterstof ontstaat door elektrolyse waarbij water (H2O) door middel van groene elektriciteit (uit zon of wind) wordt gesplitst in waterstof (H2) en zuurstof (O2). Hier komen geen broeikasgassen bij vrij. Maar groene elektriciteit is vooralsnog schaars, en bij het omzetten van elektriciteit naar waterstof gaat een aanzienlijk deel van de energie verloren, terwijl je groene elektriciteit ook rechtstreeks kunt gebruiken om bedrijven, woningen, treinen en elektrische auto’s van stroom te voorzien. 

Waterstof gaat een rol spelen in de energietransitie, maar is niet de oplossing voor het uitfaseren van alle fossiele energiebronnen. We hebben een mix aan alternatieven nodig om onze energievoorziening te verduurzamen. Waterstof is een van die alternatieven. Omdat duurzame waterstof nog schaars is, moet het daar moet worden toegepast waar geen duurzamer alternatief is. Bijvoorbeeld in de industrie waarbij een zeer hoge temperatuur nodig is. Of als systeemfunctie voor ons elektriciteitsnet. Voor andere sectoren zoals de gebouwde omgeving en vervoer moeten we nu al maatregelen nemen om van fossiele brandstoffen af te gaan en onze energievoorziening te verduurzamen. Daar moeten we niet wachten op waterstof. Meer weten? Lees onze artikelen over waterstof.